Zgnilec złośliwy - groźna choroba pszczół

Artykuł opublikowano w Lubuskich Aktualnościach Rolniczych nr 8/2005

Rozwój pszczelarstwa uzależniony jest w dużym stopniu od znajomości sposobów zapobiegania, rozpoznawania i zwalczania chorób pszczół. Zgnilec złośliwy jest zaliczony do najgroźniejszych chorób pszczół i ze względu na szkody, jakie on wywołuje, tę chorobę  w Polsce zwalcza się z urzędu na koszt państwa. W naszym związku sporadycznie pojawiają się ogniska zgnilca złośliwego, szczególnie ma to miejsce w pasiekach zaniedbanych lub opuszczonych.

Chorobę zgnilcową wywołują bakterie zwane lasecznikiem larwy. Choroba ta może występować w ulu w ciągu całego sezonu czerwienia matki, jednak najostrzejszy przebieg obserwuje się w drugiej połowie lata, przy wysokiej temperaturze i częstym przegrzewaniu gniazda, co sprzyja zamieraniu larw i powstawaniu stanu gnilnego. Lasecznik larwy posiada zdolność wytwarzania przetrwalników, które są odporne na działanie termiczne i chemiczne. Przetrwalniki są chorobotwórcze dla larw 6-8 dniowych, natomiast nie są szkodliwe dla pszczół dorosłych.

W jaki sposób zarażają się larwy?

Larwy pszczele zarażane są przez pszczoły dorosłe w okresie, gdy pszczoły karmią je miodem i pyłkiem, a więc zawsze przed zasklepieniem komórki. Zaraza wewnątrz ula szerzy się za pośrednictwem pszczół, które w czasie usuwania zamarłych larw lub poczwarek zanieczyszczają swoje odnóża, narządy gębowe i powłoki ciała przetrwalnikami, przenosząc je w ten sposób do pokarmu larw. Objawem wskazującym podejrzenie zaawansowanego rozwoju gnilca złośliwego jest zmniejszanie się liczby wylatujących lub powracających z pola pszczół. W gnieździe można zauważyć coraz większą ilość rozkładającego się czerwia pomiędzy normalnym i zdrowym. Na wyjętej ramce wyraźnie widać czerw rozstrzelony  z zapadniętymi i podziurawionymi wieczkami komórek pszczelich. Postępująca choroba powoduje, że rodzina słabnie, praca pszczół przebiega ospale i niechętnie. Pszczoły w pierwszym okresie choroby stają się złośliwe i agresywne.

Zauważone objawy są sygnałem dla pszczelarza, aby dokonał dokładnego przeglądu całej pasieki. Chore rodziny, w zależności od tego, kiedy choroba wtargnęła do ula, zwykle giną w końcu lata lub w okresie zimowym na początku sezonu.

Rozwój choroby zaczyna się dopiero po zasklepieniu komórki z czerwiem na skutek zatrucia larwy jadami wydzielanymi przez zarazki. Larwa zamiera w stadium wyprostowanym podczas przędzenia kokonu. Na wieczkach komórek zamarłych larw powstają ciemne palmy, które z czasem zlewają się ze sobą i cały zasklep ciemnieje. We wnętrzu takiej komórki po usunięciu wieczka zauważ się zmienione ciało larwy, które po pęknięciu oskórka tworzy bezkształtną, ciągliwą, lepką masę koloru brudno brązowego. Masa ta po wymieszaniu zapałką daje się wyciągnąć w cienkie kilkucentymetrowe nitki, co jest charakterystyczne dla zgnilca złośliwego. Taka larwa jeżeli nie została usunięta przez pszczoły, zasycha w twardy ciemnobrązowy strup. Przy dużej ilości zamarłego czerwia wyczuwa się zapach roztopionego kleju stolarskiego.

Rodzin pszczelich zaatakowanych zgnilcem złośliwym nie leczymy. Pszczelarz jest zobowiązany powiadomić Powiatowego Lekarza Weterynarii lub upoważnionego rzeczoznawcę chorób pszczół oraz zabezpieczyć podejrzane ule przed dostępem pszczół. Ma obowiązek dopilnować, aby z pasieki nie wywożono pszczół, rojów, matek, miodu i pustych uli. Zabronić wstępu do pasieki osobom nieupoważnionym. Dopilnować, aby do chwili przybycia lekarza weterynarii lub upoważnionego rzeczoznawcy nie dokonano żadnych zabiegów w podejrzanych pniach pszczelich. Zgodnie z ustawą o zwalczaniu z urzędu groźnych chorób pszczół - zgnilec złośliwy nie podlega leczeniu.

Pszczoły zarażone bakteriami zgnilca należy uśmiercić oparami siarki, a następnie spalić wszystkie ramki wraz z czerwiem, pszczołami, a nawet ulem. Teren, na którym wystąpiło ognisko zgnilca złośliwego podlega zapowietrzaniu, a decyzje w tej sprawie wydaje Powiatowy Lekarz Weterynarii.

Szanowni pszczelarze!
Dbajcie o zdrowie pszczół!
Wszystkie pasieki i te 2-3 ulowe i większe, są potrzebne dla ożywionej przyrody.

Miłośnikom pszczół niech sprawiają radość i hojnie obdarowują miodem.