Artykuł opublikowano w Lubuskim Informatorze Rolniczym nr 3/2004

Ze względu na wysoką liczebność i powszechne występowanie, drutowce należą do najgroźniejszych szkodników spotykanych na działkach i w uprawach polowych. Nazwą tą objęte są larwy licznych gatunków chrząszczy z rodziny sprężykowatych. Drutowce osiągają długość 25 mm, a ich ciało, walcowate lub spłaszczone jest barwy żółtej lub brązowej. Oskórek pokrywający ciało larwy jest gruby i twardy nadający sztywność, co znajduje odzwierciedlenie w nazwie. Larwy różnią się od siebie zakończeniem odwłoka, który u poszczególnych gatunków może mieć kształt stożkowaty, ukośnie ścięty z prostymi lub zagiętymi wyrostkami.

Rozwój drutowców odbywa się w glebie i trwa, w zależności od gatunku, 4 do 5 lat. Najbardziej szkodliwe są drutowce w 3 lub 4 roku rozwoju. Są to wówczas larwy długości 15–20 mm. Największy wpływ na larwy przebywające w glebie ma jej wilgotność. Tkanki okrywające ciało są łatwo przepuszczalne dla wody, toteż w przypadku suszy szybko tracą wodę. Starsze larwy schodzą wtedy do głębszych warstw gleby, natomiast jaja i młode larwy sprężyków giną w tym czasie masowo.

Drutowcom najbardziej odpowiadają gleby próchniczne o odczynie zbliżonym do obojętnego. Najwięcej drutowców gromadzi się na łąkach, pastwiskach, na plantacjach wieloletnich traw oraz w miejscach zachwaszczonych perzem. Próg szkodliwości dla drutowców wynosi 11 – 20 larw na 1 m2.

Wśród wielożernych szkodników występujących w środowisku glebowym rolnice należą do najczęściej spotykanych. Powodują one co roku znaczne szkody. Spośród licznych gatunków kilka występuje u nas w dość dużym nasileniu i atakuje rozmaite rośliny uprawne. Najczęściej spotyka się je na zbożach, trawach, ziemniaku, buraku, warzywach i roślinach ozdobnych. Żer gąsienic obserwuje się w lecie, jak również i jesienią. Zboża ozime są w jesieni podcinane u nasady i zjadane, co powoduje często znaczne przerzedzenie zasiewów. Bulwy ziemniaka i korzenie buraka cukrowego mają wygryzione duże rany, pędy ziemniaka są objadane, a wiele zostaje podciętych u nasady. Motyle kryją się w czasie dnia wśród roślin przy powierzchni gleby, a latają wieczorami. Samice składają jaja na glebie lub na dolnych częściach roślin zielnych. Gąsienice są nagie, zwykle ciemne z podłużnymi paskami i punktami. Początkowo żerują na roślinach; starsze gąsienice kryją się w glebie i tam żerują na korzeniach i bulwach lub wychodzą w nocy na powierzchnię i podgryzają rośliny, które z tego powodu przewracają się. Wówczas gąsienice wciągają poszczególne liście do swej kryjówki i tam je zjadają. Charakterystyczną cechą gąsienic jest spiralne zwijanie się ich w czasie spoczynku lub w razie zaniepokojenia. Najczęściej u nas notowanymi gatunkami są: rolnica zbożówka, rolnica czopówka, rolnica pszenicówka. Żerowanie gąsienic obserwuje się przez cały okres wegetacji roślin. Rolnice są gąsienicami motyli z rodziny sówkowatych, o grubym ciele, długości do 5 cm, ciemnym z podłużnymi paskami. Są pozbawione owłosienia. Zimują w postaci gąsienic w glebie. Wylot motyli następuje w maju, a u większości gatunków określanych nazwą rolnic występują dwa pokolenia w ciągu roku. Rozwojowi rolnic sprzyja susza i wysoka temperatura w czasie lotu motyli, składania jaj i wylęgu gąsienic. Licznie występują głównie na glebach lekkich i na plantacjach zachwaszczonych.
Próg szkodliwości dla rolnic wynosi 6 gąsienic na 1 m2.

Pędraki  - larwy chrabąszczowatych
Chrząszcze, średniej wielkości lub duże mają ciało zwykle wydłużone, cylindryczne, o niezbyt grubych pokrywach owłosionych lub metalicznie błyszczących. Czułki różnie zbudowane kończą się składanym wachlarzykiem. Larwy zwane pędrakami mają grube ciało, zgięte w kształcie litery U, o silnych nogach tułowiowych. Pędraki żyją w glebie i wiele z nich żywi się podziemnymi częściami roślin wyrządzając duże szkody na polach uprawnych i w lasach. Dorosłe owady wychodzą z gleby wiosną, zwykle w maju i gromadzą się na pobliskich drzewach liściastyc, przede wszystkim na dębach. Samice po kopulacji wkopują się do gleby na głębokość 15-20 cm i składają jaja. Po czterech, sześciu tygodniach z jaj wylęgają się  pędraki. Rozwój ich trwa w naszych warunkach cztery lata i w tym okresie odżywią się podziemnymi częściami roślin. Najbardziej żarłoczne są w drugim i trzecim roku życia. Najprostsze zwalczanie pędraków w naszych warunkach polega na starannym uprawianiu roli. Należy wykonywać orkę jesienną oraz regularnie zwalczać chwasty. Próg szkodliwości dla pędraków wynosi 3-6 larw na 1 m2.

Zapobieganie:
• Nie uprawiać roślin w pobliżu lasów, krzewów, zadrzewień oraz po trawach i wieloletnich motylkowatych,
• W płodozmianie wysiewać rośliny nie atakowane przez drutowce - fasola, gorczyca, groch, len, rzepak,
• Wykonywać głębokie orki i często spulchniać glebę, aby ograniczyć występowanie szkodników glebowych,
• Nie zaniedbywać pól pod względem rolniczym.

Zwalczanie:
Zgodnie z "Zaleceniami ochrony roślin" - IOR Poznań 2002/2003 insektycydy zwalczające wymienione szkodniki glebowe można podzielić na pięć grup:
• zaprawy nasienne (Gaucho, Cruiser, Montur, Diafuran, Furadan), które należy stosować tuż przed siewem,
• koncentraty do sporządzania emulsji wodnej (EC) – stosowane na 3 dni przed siewem w formie oprysku na całą powierzchnię pola lub pasowo (Durban, Pyrinex),
• granulaty (GR) – stosowane przed siewem lub sadzeniem na całą powierzchnię pola lub rzędowo w czasie siewu lub sadzenia (Basudin, Diazinon),
• rozpuszczalny koncentrat (SL) przeznaczony do oprysku w fazie 1-2 liści właściwych buraka cukrowego lub pastewnego (Vydate),
• koncentraty w postaci stężonej zawiesiny (S.C.), koncentraty (EC) lub granulaty (WG) do sporządzania zawiesiny wodnej stosowane do oprysków przeciwko rolnicom w wczesnych fazach rozwojowych (większa skuteczność zabiegów wykonywanych w nocy) – Alfamor, Alfazot, Alphaguard, Afphatop, Ammo, basudin, Decis, Decistab, Diazinon, Diazol, fastach, Karate, Patriot, Ripcord, Sherpa.
Szczegółowe dane dotyczące sposobu stosowania, dawek oraz roślin, pod które można użyć wymienionych preparatów, znajdują się na etykietach lub w zaleceniach IOR.

Wiesław Nowakowski
ODR Kalsk