Na wynik finalny, tj. uzyskanie dobrego plonu w produkcji roślinnej składa się wiele czynników. Oprócz czynników niezależnych od rolnika: stanowiska, przebiegu warunków atmosferycznych istnieją również takie, których właściwe wykonanie wpływa na wielkość i jakość osiąganego plonu. Przyjrzyjmy się ochronie herbicydowej w uprawach polowych. Co tak naprawdę wpływa na skuteczność chwastobójczą herbicydów?

Na skuteczność herbicydów wpływa cały kompleks wzajemnie współdziałających czynników, które decydują o wejściu herbicydów w kontakt z chwastami, zatrzymaniu na ich powierzchni, absorpcji substancji aktywnej do komórek roślinnych, dotarciu do miejsca działania (transporcie) oraz o funkcjonowaniu w miejscu działania. Wiele
z tych czynników zależy bezpośrednio od człowieka (np. dobór herbicydu lub mieszaniny herbicydów, dobór dawki i terminu stosowania, sposób stosowania i technika aplikacji). Skuteczność działania herbicydów zależy również od samych chwastów, między innymi od ich właściwości morfologiczno-anatomicznych.

Dobór substancji aktywnej lub mieszaniny herbicydów do rzeczywistego stanu zachwaszczenia (herbicydy dolistne) lub przewidywanego stanu zachwaszczenia (herbicydy doglebowe) jest niewątpliwie jednym z kluczowych czynników decydujących o skuteczności chwastobójczej herbicydów. Innymi czynnikami warunkującymi tę skuteczność są: dawka, termin stosowania, właściwości cieczy opryskowej oraz technika aplikacji, temperatura powietrza, warunki glebowe, wilgotność względna powietrza, światło oraz opady.

Aktywność chwastobójcza prawie wszystkich herbicydów wzrasta w miarę zwiększania dawki substancji aktywnej na jednostkę powierzchni. Stosowanie herbicydów w dawkach wysokich często maskuje wpływ innych czynników decydujących o skuteczności zwalczania chwastów. Należy również zauważyć, że wysokie dawki herbicydów podnosząc koszt odchwaszczania, mogą również wywołać uszkodzenia chronionej rośliny, a także upraw następczych. Zasadniczym celem stosowania herbicydów jest zniszczenie występujących chwastów możliwie najniższą dawką substancji aktywnej. Zatem wszelkie możliwości pozwalające na stosowanie ograniczonych dawek powinny być brane pod uwagę (np. dostosowanie terminu aplikacji herbicydu do stanu zaawansowania chwastów we wzroście, optymalizacja właściwości cieczy opryskowej przez dodanie odpowiednich adiuwantów). Dawki herbicydów zalecane na etykietach uwzględniają wiele niekorzystnych warunków, w których herbicyd może być stosowany i podawane są najczęściej w górnych granicach.

Niezwykle ważnym aspektem jest również właściwy termin stosowania. Chwasty roczne, a także chwasty wieloletnie wschodzące z kiełkujących nasion na ogół wykazują największą wrażliwość na herbicydy w stanie początkowego wzrostu - liścieni i pierwszych liści. Tylko nieliczne gatunki (np. przytulia czepna) i tylko przez niektóre herbicydy są dobrze zwalczane w bardziej zaawansowanych fazach rozwoju. U wielu chwastów z rodziny wiechlinowatych (np. u owsa głuchego) wrażliwość na większość herbicydów przeznaczonych do ich zwalczania zwiększa się do wytworzenia 2-3 liści, potem gwałtownie maleje. Natomiast największa wrażliwość chwastów wieloletnich, wyrastających z organów rozmnażania wegetatywnego (np. perzu właściwego, ostrożenia polnego) na herbicydy przypada w późniejszych fazach rozwojowych. Wówczas chwasty te rozpoczynają odprowadzanie asymilatów do rozłogów, kłączy i innych organów spichrzowych, na których znajdują się liczne pączki wzrostowe.

Optymalny termin stosowania większości herbicydów dolistnych zalecanych do zwalczania chwastów powinien przypadać na okres ich największej wrażliwości oraz w czasie, gdy większość chwastów już powschodziła. Dobór optymalnego terminu stosowania herbicydów komplikuje jednak nierównomierne kiełkowanie chwastów w obrębie nawet tego samego gatunku, a szczególnie pomiędzy różnymi gatunkami chwastów. W kukurydzy czy w buraku cukrowym na przykład ciepłolubne gatunki (chwastnica jednostronna, szarłat szorstki, psianka czarna) kiełkują zwykle o 2-3 tygodnie później, często po upływie optymalnego terminu stosowania większości herbicydów na chwasty, które skiełkowały wcześniej (komosa biała, rdesty). Późniejsze pojawienie się chwastów zmusza często do stosowania herbicydów w obrębie tej samej uprawy w dwu lub więcej odległych terminach Sytuacja ta ma miejsce szczególnie w ochronie roślin uprawnych słabo konkurujących z chwastami. Są one często uprawiane w szerokiej rozstawie rzędów, charakteryzują się wolnym tempem początkowego wzrostu i późno zwierają liście nad powierzchnią gleby. W przypadku takiej sytuacji termin aplikacji herbicydów należy dostosować do zmieniającej się sytuacji zachwaszczenia. Przy stosowaniu herbicydów na chwasty słabo zaawansowane we wzroście (w fazie liścieni lub pierwszej pary liści) użytkownik może obniżyć dawkę herbicydu lub zastosować dawki dzielone jak na przykład w uprawie kukurydzy lub buraka cukrowego.

Właściwości cieczy opryskowej i technika aplikacji są jednymi z najważniejszych czynników decydujących o równomierności naniesienia herbicydu na odchwaszczaną powierzchnię, o jego zatrzymaniu na powierzchni chwastów, absorpcji substancji aktywnej do komórek roślinnych oraz o końcowym efekcie mierzonym skutecznością chwastobójczą.

Niewłaściwie dobrany adiuwant, stosowanie cieczy opryskowej sporządzonej na bazie wody twardej i charakteryzującej się wysokim napięciem powierzchniowym, wytwarzanie kropel za pomocą niewłaściwie dobranych rozpylaczy i parametrów ich pracy - kropel o małej zdolności retencyjnej, z których absorpcja do komórek roślinnych jest wolna i niecałkowita, to najczęstsze przyczyny słabej skuteczności chwastobójczej herbicydów, a niekiedy całkowitego niepowodzenia zabiegu.

Piotr Szymczak PZDR Żagań