Fioletowa odsłona innowacji w SILNEJ LAWENDZIE

18 lipca 2022 r. w wakacyjnych nastrojach, spotkaliśmy się na Warsztatach Bartniczo-Lawendowych organizowanych przez Zespół SIR LODR w Kalsku.

Warsztaty odbyły się w miejscowości Silna na plantacji Silna Lawenda, gdzie przekonaliśmy się  jak „silna” jest właścicielka plantacji Iwona Piechota. Trzyletnia plantacja  lawendy obejmuje 1,3 ha powierzchni, na której posadzonych jest 10 500 krzewów różnych gatunków lawendy. Przed naszymi oczami rozpościerał się niezapomniany krajobraz niekończących się fioletowych ścieżek kwietnych. Silna Lawenda jest największą plantacją lawendy w województwie lubuskim i jedną z największych w Polsce. Długość jednego rzędu kwiecistego fioletu wynosi 270 m, a długość linii kroplującej systemu nawadniającego to 8 km (jednej z nielicznych wykorzystywanych w polskich plantacjach lawendy). A wszystko w jednych silnych rękach… właścicielki Iwony. Wdychając wszechobecny zapach lawendy, popijając lemoniadę lawendową, słuchając bzyczących trzmieli, patrząc na piękne motyle wysłuchaliśmy pani Iwony, która przedstawiła nam sposoby uprawy i pielęgnacji różnych odmian lawendy oraz proces destylacji. Uzyskany podczas destylacji naturalny olejek lawendowy w czystej postaci jest wykorzystywany do celów kosmetycznych i aromaterapeutycznych, wytwarzania świec zapachowych i soli kąpielowych oraz do  produkcji różnego rodzaju hydrolatów.

Jak wskazała właścicielka – uwaga – z jednego rzędu lawendy o długości 270 m średnio można uzyskać jedynie ok. 350 ml bogactwa lawendowego w postaci naturalnego olejku. Wytwarzanie wszystkich produktów na bazie lawendy powstałych w Silnej Lawendzie oparte jest na praktyce rolniczej oraz przestrzeganiu standardów najwyższej jakości. Bogata gama produktów: olejki (lawendowy, nagietkowy i nawłociowy), hydrolaty (lawendowy – woda kwiatowa, nagietkowy i nawłociowy), świece z naturalnym olejkiem lawendowym, sól karnalitowa z Morza Martwego z olejkiem i suszem lawendowym, czysty susz, poduszki podróżne i relaksacyjne z wkładem z suszu, bukiety lawendowe i syropy lawendowe, jest wciąż wzbogacana o nowe pozycje.

Podczas gdy lawenda była poddawana procesowi destylacji, kolejni bohaterowie warsztatów, przedstawiciele Miodowego Spichlerza z Kolska, Agnieszka i Rafał Liśkiewiczowie, wprowadzili nas w świat polskiego bartnictwa. Praktyka bartnicza Państwa Liśkiewiczów jest innowacyjna i unikatowa w skali województwa, zarówno w wymiarze podjęcia nowej działalności jaką jest wdrażanie bartnictwa do lubuskich lasów, jak i nowych inicjatyw warsztatowo-edukacyjnych z tego zakresu. Rafał Liśkiewicz – bartnik znany w całej Polsce, przedstawił unikalny wykład na temat historii i dziejów bartnictwa na ziemiach polskich oraz praktyki bartniczej.

Państwo Liśkiewiczowie rzemiosła bartniczego uczyli się od najlepszych, w Bractwie Bartnym w Augustowie oraz podczas wyjazdów warsztatowych do Puszczy Nalibockiej w Białorusi. Są oni członkami Fundacji Bractwo Bartne, dzięki której bartnictwo zostało wpisane na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego (2016 r.). Podkreślić należy, że w grudniu 2020 r., kultura bartnicza została wpisana na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. Państwo Liśkiewiczowie już w 2015 roku, jako pierwsi w województwie lubuskim, rozpoczęli przywracanie tradycji bartniczej. Pierwsze kłody bartne wykonane przez Rafała Liśkiewicza zawisły w lasach Nadleśnictwa Sława Śląska. Aktualnie Miodowy Spichlerz sprawuje nadzór nad około trzydziestoma kłodami bartnymi w województwie lubuskim. Działalność Spichlerza związana jest z przywracaniem dzikiej pszczoły do ekosystemu, edukacją na temat roli zapylaczy w środowisku, co służyć ma transferowi wiedzy o bartniczym rzemiośle.

Po prelekcji, bartnik zaprezentował metodę dziania kłody bartnej. Fachu tego mogli doświadczyć sami uczestnicy dzierżąc w rękach narzędzia stosowane przez bartników m.in. piesznię, czyli solidne dłuto na długim (ok. 1,5 m) trzonku, cieślicę, czyli siekierkę rurową, oraz skobliczkę – narzędzie w kształcie tulei z rękojeścią służące do wyrównywania powierzchni wewnętrznej barci. Należy wyjaśnić, że dzianie to wykonanie barci lub kłody bartnej. Natomiast kłoda to część odciętego pnia z drzewa bartnego z wydrążoną dziuplą dla pszczół lub wykonane w wyżynku pnia pomieszczenie dla pszczół nieróżniące się budową od barci. Zaś barć to wydrążona dziupla w drzewie żywym, przeznaczona do zasiedlenia dla pszczół.

Zwieńczeniem warsztatów bartniczych był pokaz wspinaczki na drzewo z wykorzystaniem tradycyjnej techniki bartniczej z Rafałem Liśkiewiczem w roli głównej. Bartnik wspinał się na drzewo wyłącznie za pomocą leziwa (własnoręcznie wykonanego), czyli dwóch naprzemiennie splecionych lin konopnych zszytych nicią konopną, wzmocnionych splotem łyka lipowego, zakończonego drewnianą ławeczką nazywaną łaźbienią. Końcowym akcentem pokazu była prezentacja wyrobów pszczelarskich Miodowego Spichlerza takich jak miody (akacjowy, mniszkowy, wielokwiatowy), pyłek wielokwiatowy, których mogliśmy skosztować.

Po części bartniczej Silna Lawenda „przypomniała” o sobie prezentując końcowy efekt destylacji, czyli olejek lawendowy. Właścicielka przygotowała dla nas ucztę zapachową w postaci degustacji zapachowej różnych olejków i hydrolatów powstałych w Silnej Lawendzie. Otuleni nutami zapachowymi lawendy wyruszyliśmy na podbój plantacji. Właścicielka na tle kwiatów lawendy opowiadała o zagrożeniach chorobowych przy uprawie lawendy oraz o tym jak nie należy jej ciąć. Ponadto zaprezentowała zbiór lawendy oraz przedstawiła instruktaż cięcia krzewów w zależności od gatunku, w tym cięcia odmładzającego. Uczestnicy warsztatów, dzierżąc w ręku specjalistyczny sprzęt, mogli dokonać również własnych prób cięcia. Należy podkreślić, że pomimo wielkości plantacji, cięciem roślin zajmuje się wyłącznie właścicielka, która kilkukrotnie zaznaczyła, że tego zabiegu nie powierzy nikomu innemu. Pani Iwona zapoznała nas z jeszcze jednym aspektem wykorzystania lawendy, jakim jest produkcja kompostu lawendowego, jednego z najlepszych, zważywszy na działanie antyseptyczne i bakteriobójcze lawendy.

Pomimo niechęci uczestników do zakończenia warsztatów i opuszczenia lawendowej scenerii podsumowania nadszedł czas. Zespół SIR wraz z uczestnikami podziękował prowadzącym za przekazanie ogromu wiedzy, prezentację procesu destylacji, zbioru i cięcia lawendy, dziania kłody bartnej, wspinaczki na drzewo zgodnie z tradycją techniki bartniczej, a wszystko w towarzystwie doznań zapachowych, wzrokowych i smakowych.

Zapraszamy wszystkich do obejrzenia pełnej relacji fotograficznej oraz filmowej zamieszczonych poniżej. Warsztaty zostały zrealizowane w ramach Planu Działania KSOW na lata 2014-2020 w zakresie SIR Plan Operacyjny na lata 2022-2023 dot. operacji pn.: Zespoły Tematyczne ds. innowacji w rolnictwie.

Dziękujemy serdecznie pani Iwonie Piechocie właścicielce Silnej Lawendy – udowadniającej, że siła piechotą chodzi… a pasja połączona z pracowitością czyni świat  wielobarwnym. Podziękowania kierujemy również dla pana Rafała Liśkiewicza, kibicując jego dalszym bartniczym przygodom w naszych lasach.

Zespół SIR LODR

Operacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej, w ramach schematu II Pomocy Technicznej
„Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020
Instytucja zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020
– Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi